Mô tả

Viêm gan là do virus gây ra nhiễm trùng trong gan với một loạt các biểu hiện lâm sàng từ nhiễm trùng không có triệu chứng đến viêm gan vàng da và cuối cùng là hoại tử gan.

Phân loại

• Type A (HAV)
• Type B (HBV)
• Type C (HCV)
• Type D (HDV)
• Type E (HEV)

Đường lây truyền

Các giai đoạn viêm gan

1. Giai đoạn tiền vàng da- Giai đoạn đầu tiên của bệnh viêm gan trước khi xuất hiện vàng da.
2. Giai đoạn vàng da – Giai đoạn thứ hai của viêm gan, bao gồm biểu hiện vàng da và các triệu chứng liên quan như nồng độ bilirubin tăng, nước tiểu sẫm màu hoặc có màu trà và phân có màu đất sét
3. Giai đoạn hậu vàng da– Giai đoạn hồi phục lúc đó vàng da giảm, màu sắc của nước tiểu và phân trở lại bình thường.

Nguyên nhân/yếu tố nguy cơ

Viêm gan có thể do vi khuẩn, do các tác nhân gây độc cho gan (thuốc, rượu, hóa chất công nghiệp) hoặc phổ biến nhất là do vi rút.

Tiến triển bệnh

Type A

• Thời gian ủ bệnh, 3 đến 5 tuần.
• Các triệu chứng báo trước: mệt mỏi, chán ăn, khó chịu, nhức đầu, sốt nhẹ, buồn nôn, nôn. Rất dễ lây vào thời điểm này, thường là 2 tuần trước khi bắt đầu vàng da.
• Giai đoạn vàng da: vàng da, nước tiểu màu trà, phân màu đất sét, đau và căng tức ở hạ sườn phải.
• Ở trẻ em, các triệu chứng thường nhẹ hơn.

Type B

• Thời gian ủ bệnh, 2 đến 3 tháng.
• Các triệu chứng tiền triệu (khởi phát ngấm ngầm): mệt mỏi, chán ăn, sốt thoáng qua, cảm thấy khó chịu ở bụng, buồn nôn, nôn, nhức đầu.
• Cũng có thể bị đau cơ, sợ ánh sáng, viêm khớp, phù mạch, nổi mày đay, ban dát sẩn, viêm mạch.
• Giai đoạn vàng da xảy ra từ 1 tuần đến 2 tháng sau khi xuất hiện các triệu chứng.

Type C

• Thời kỳ ủ bệnh, 6 tuần đến vài tháng.
• Tương tự như viêm gan siêu vi B nhưng ít nghiêm trọng hơn.

Type D

• Thời gian ủ bệnh không rõ ràng.
• Tương tự như viem gan siêu vi B nhưng nghiêm trọng hơn.

Thăm khám

Bác sĩ sẽ tìm hiểu kỹ xem liệu người bệnh đã từng truyền thuốc qua đường tĩnh mạch, truyền máu, tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh (bao gồm cả hoạt động tình dục), du lịch đến các vùng lưu hành bệnh và ăn phải thực phẩm hoặc nước nhiễm bẩn để giúp xác định nguyên nhân gây viêm gan.

Tiêu chuẩn chẩn đoán

1. Dựa vào tất cả các biểu hiện của các loại viêm gan; men gan tăng; chức năng đông máu có bất thường.
2. HAV: xét nghiệm miễn dịch phóng xạ phát hiện kháng thể immunoglobulin M (IgM) đối với vi rút viêm gan A trong giai đoạn cấp tính.
3. HBV: xét nghiệm miễn dịch phóng xạ phát hiện kháng nguyên bề mặt viêm gan B (HBsAg), kháng thể kháng kháng nguyên lõi viêm gan B (anti-HBc), kháng HBsAg trong các giai đoạn nhiễm viêm gan B.
4. HCV: kháng thể viêm gan C có thể không được phát hiện trong 3 đến 6 tháng sau khi phát bệnh (dùng để sàng lọc); thử nghiệm phản ứng chuỗi polymerase đánh giá hoạt động của virus.
5. HDV: kháng thể kháng delta khi có hiện diện kháng nguyên bề mặt viêm gan B (HbsAg), hoặc phát hiện IgM trong bệnh cấp tính và IgG trong bệnh mãn tính.
6. Kháng nguyên viêm gan E (đã loại trừ HCV).
7. Nếu được chỉ định, người bệnh sẽ được sinh thiết gan để phát hiện bệnh mãn tính, theo dõi tiến triển và đánh giá đáp ứng với điều trị.

Chẩn đoán điều dưỡng

Người bệnh bị thay đổi về chế độ dinh dưỡng: dinh dưỡng ít hơn so với nhu cầu cơ thể cần do giảm lượng thức ăn vào, buồn nôn, nôn và chán ăn.

Can thiệp thuốc

• Vitamin K tiêm dưới da nếu thời gian đông máu kéo dài.
• Truyền dịch tĩnh mạch để bù nước và điện giải theo chỉ định.
• Dùng thuốc chống buồn nôn.
• Liệu pháp protein tự nhiên dài hạn kết hợp với thuốc ribavirin đường uống có thể làm thuyên giảm triệu chứng ở người bệnh mắc HCV.
• Điều trị bằng thuốc kháng vi-rút đang được nghiên cứu đối với người bệnh mắc HBV.

Can thiệp điều dưỡng

1. Theo dõi tình trạng phù do giữ nước trong cơ thể thông qua theo dõi nhập và xuất trên người bệnh.
2. Theo dõi tình trạng đông máu và các dấu hiệu chảy máu.
3. Khuyến khích người bệnh ăn trong tư thế ngồi để giảm áp lực cho gan.
4. Khuyến khích dùng bữa trong một môi trường ít độc hại (tránh mùi hôi, tiếng ồn và sự gián đoạn) để có cảm giác ngon miệng hơn.
5. Hướng dẫn người bệnh cách tự uống thuốc theo toa.
6. Khuyến khích nghỉ ngơi, tùy theo mức độ mệt do bệnh.
7. Khuyến khích các hoạt động giải trí tiêu khiển trong thời gian phục hồi và dưỡng bệnh kéo dài.
8. Khuyến khích dần dần nối lại các hoạt động hàng ngày và tập thể dục nhẹ.
9. Việc vệ sinh nơi ở rất quan trọng cũng như là chuẩn bị và cung ứng thực phẩm đúng cách.
10. Khuyến khích cẩn trọng khi tiếp xúc với mọi người xung quanh.
11. Giải thích các biện pháp phòng ngừa về lây truyền và ngăn ngừa lây truyền cho người khác và gia đình.
12. Cảnh báo người bệnh để tránh chấn thương có thể gây vết thương.
13. Tuân thủ các biện pháp phòng ngừa với máu và dịch tiết là cực kỳ cần thiết cho đến khi người bệnh được coi là không còn kháng nguyên bề mặt viêm gan B (HbsAg).
14. Hầu hết bản thân người mắc viêm gan sẽ tự giới hạn, nhưng cần theo dõi để kiểm tra chức năng gan.

Hướng dẫn chăm sóc tại nhà

• Khi mắc viêm gan A, trong 1 đến 2 tuần sau khi bắt đầu vàng da, người bệnh hãy tuân thủ rửa tay sau khi đi tiêu và trước bữa ăn. Sử dụng riêng nhà vệ sinh (nếu không có, hãy làm sạch chỗ ngồi bằng thuốc tẩy sau mỗi lần sử dụng). Giặt khăn trải giường, khăn tắm và đồ lót riêng với các vật dụng khác trong nước nóng có pha xà phòng. Không hiến máu hoặc phục vụ dịch vụ có liên quan đến thực phẩm cho đến khi được bác sĩ cho phép.
• Với viêm gan B, C, hoặc D, nên theo chỉ dẫn của bác sĩ, cho đến khi xét nghiệm kháng nguyên-kháng thể cho kết quả âm tính. Duy trì tuân thủ rửa tay sau khi đi tiểu và đại tiện. Không dùng chung vật dụng cá nhân (bàn chải đánh răng, dao cạo râu, khăn mặt). Sử dụng dụng cụ ăn uống dùng một lần hoặc rửa dụng cụ riêng trong nước nóng có xà phòng. Không dùng chung thức ăn hoặc dụng cụ ăn uống. Không dùng chung kim tiêm và vứt bỏ đúng cách sau khi sử dụng. Tránh quan hệ tình dục; khi có thể quan hệ trở lại, hãy sử dụng bao cao su và tránh giao hợp trong thời kỳ kinh nguyệt. Không hiến máu. Người bệnh cần thông báo cho các thành viên trong gia đình và bạn tình về việc mắc viêm gan và cần thông báo ngay cho nhân viên y tế chăm sóc sức khỏe ban đầu để đánh giá nguy cơ của bệnh.
• Để ngăn ngừa các biến chứng, người bệnh cần tránh uống rượu trong vòng 6 tháng đến 1 năm, tránh các loại thuốc bất và hóa chất độc hại không rõ nguồn gốc, chỉ dùng thuốc giảm đau khi cần thiết và không vượt quá liều lượng khuyến cáo. Lưu ý trong viêm gan do vi rút, người bệnh chỉ có miễn dịch với loại viêm gan mà mình đã mắc.

Nguồn: Viral Hepatitis Nursing Care Plan and Management – RNpedia- https://www.rnpedia.com/nursing-notes/medical-surgical-nursing-notes/viral-hepatitis/

P.Điều dưỡng